Μιας και βρισκομαστε μπροστα σε μια πιθανη πολυ ζεστη περιοδο που τα μοντελα λενε οτι θα ερθει μετα τις 10 του μηνος με καλοκαιρινες ζεστες διαρκειας, να μιλησουμε λιγο για τους καυσωνες στην Ελλαδα. Βεβαια παρολο που τα μοντελα προβλεπουν μεγαλες ζεστες για την εποχη και οχι μόνο, μιας και βρισκομαστε στα μεσα Μαΐου, οι προβλεψεις αυτες πολυ συχνα μετριαζονται και οι ζεστες που ερχονται τελικα ειναι μικροτερης εντασης.
Θα δειξουν οι επομενες 3 μερες εαν αυτες οι μεγαλες ζεστες διαρκείας αν πραγματι μας επισκεφτουν.
Διαγραμμα θερμοκρασιων για Αθήνα στα 850 hPa και 500 hPa για το επομενο διαστημα με την εντονη πορτοκαλι γραμμη να δειχνει την κλιματικη τιμη.
Θερμοκρασιες στα 850 hPa απο τα ενσεμπλς του Ευρωπαικου για 13 Μαΐου.
Τα 850 hPa ειναι απο τις καλυτερες σταθμες της ατμοσφαιρας για να βλεπουμε το μεγεθος μιας ψυχρης ή θερμης εισβολης συνοπτικης καταστασης μιας και ειναι περιπου η σταθμη που δεν επηρεαζεται απο την θερμανση του εδαφους λογω του ηλιου(αν και αυτο δεν ισχυει για αρκετες περιοχες κυριως σε βορεια Ελλαδα οπου τα γεωδυναμικα υψη στα 850 hPa ειναι λιγο χαμηλοτερα απο οτι στα νοτια οποτε για εκει θελει λιγο υψηλοτερη σταθμη για μην επιρροη του ηλιου).
Οπως φαινεται προβλεπονται ζεστες στα 850 hPa πχ, εως και 10 βαθμους Κελσιου πανω απο τα φυσιολογικα για 6 ημερες! Ενω και οι ανεβασμενες θερμοκρασιες στα 500 hPa υποδεικνυουν την υπαρξη ισχυρου ριτζ που υποδεικνυει κατα μεγαλο ποσοστο πληρεις ηλιοφανειες αν και αυτο δεν εχει ξεκαθαρισει ακομα αφου κυριως σε δυτικη και βορεια Ελλαδα αλλά και, λιγοτερο, σε νοτια, εαν οι ανεμοι στα 500 hPa πχ ειναι δυτικοι ή ΝΔ και τα γεωδυναμικα υψη στα 500 hPa δεν ειναι πανω απο τα περιπου 5850 μετρα τοτε η πιθανοτητα νεφωσεων(χωρις πιθανοτητα βροχης) ειναι πιθανη και συνηθως μετριαζει την ενταση της ζεστης αφου μετριαζει την ποσοτητας ηλιακης ακτινοβολιας που δεχεται το εδαφος.
Θα δειξει και αυτο τις επομενες μερες για το πως θα ερθει το ριτζ ωστε να ξερουμε το μεγεθος της θερμης εισβολης που θα αντιληφθουμε στην επιφανεια.
Η Ελλαδα τωρα, λογω της αρκετα νότιας θεσης της, δεχεται την θερινη περιοδο απο Μάιο εως και Σεπτεμβριο και ιδιαιτερα τους 3 θερινους μηνες, συχνα μεγαλα κυματα ζεστης και καυσωνες.
Παροτι ενα θερμο επεισοδιο ζεστης ειναι ευκολο να ορισθει, ως πχ μια περιοδος με θερμοκρασιες πανω απο τις κλιματολογικες τιμες της περιοχης και της εκαστοτε περιοδου που γινεται η θερμη εισβολη, ο καυσωνας ειναι ενας όρος που εχουν διατυπωθει παρα πολλοι διαφορετικοι ορισμοι.
Ετσι λοιπον “καυσωνας” εχει οριστει απο διάφορους να σημαινει για την Ελλαδα:
►Ο Ζιακοπουλος στο “Καιρος ο γιος της γης κ του ηλιου Ι”:
«Αυστηρός ορισμός του καύσωνα δεν υπάρχει, αλλά σε κάθε περίπτωση, για τον ορισμό του φαινομένου λαμβάνεται υπόψη από τους μετεωρολόγους το γεγονός ότι τα προβλήματα στους ανθρώπους δημιουργούνται όταν:
– η θερμοκρασία του περιβάλλοντος υπερβαίνει τη θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος (36.6 ºC)
– οι θερμοκρασίες είναι ασυνήθιστα υψηλές
– το φαινόμενο έχει μεγάλη διάρκεια
– Ορίζοντας ως EΠΕΙΣΟΔΙΟ καύσωνα μία σειρά τουλάχιστον 3 διαδοχικών ημερών με μέγιστη ημερήσια θερμοκρασία μεγαλύτερη ή ίση των 36.5 ºC
►Ο Ανδρεάκος (1978) αναφέρει ως «ημέρα καύσωνα» σε μια περιοχη την ημέρα οπου η Τmax υπερβαίνει την τιμή
που είναι μεγαλύτερη του 93% του συνόλου των μεγίστων θερμοκρασιών μιας μακράς περιόδου για τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο. Σύμφωνα με τον ορισμό αυτό κρίσιμη τιμή:
για τον Μ.Σ. της Ν. Φιλαδέλφειας ειναι η 37.0 ºC
για τον Μ.Σ τ ου Ελληνικού ειναι η 35.6 ºC
για τον Μ.Σ του Πειραιά ειναι η 33.2 ºC
για τον Μ.Σ της Ελευσινα ειναι η 37.2 ºC
►Οι Μαριολοπουλος-Καραπιπερης (1956) ορισαν θερμο κυμα:
Μιας ημερας ή σειρα διαδοχικων ημερων οπου η μεση θερμοκρασια ειναι μεγαλυτερη κατα τουλαχιστον 5 °C απο την μεση θερμοκρασια των αντιστοιχων ημερομηνιων για μια μεγαλη χρονικη περιοδο πχ 30ετια.
►Οι Μεταξας και Καλος (1980) ορισαν ως “ημερα καυσωνα”, εκεινη την ημερα στην οποια ισχυουν ολα τα παρακατω:
•Η μεγιστη θερμοκρασια της ημερας στο Αστεροσκοπειο Αθηνων να ειναι τουλαχιστον 37 °C
•H μεση θερμοκρασια 24ωρου στο Αστεροσκοπειο Αθηνων να ειναι τουλαχιστον 31 °C
•Η μεγιστη θερμοκρασια της ημερας στον σταθμο Λαρισας να ειναι τουλαχιστον 38 °C
►Οι Ανδρεακος και Μποζανας (1980) κατεταξαν κατα σειρα μεγεθους τις ημερησιες μεγιστες θερμοκρασιες μιας μακρας περιοδου και καθωρισαν ως κατωφλι την τιμη εκεινη οπου το 7 % των μεγιστων ημερησιων θερμοκρασιων βρισκεται πανω απο αυτη. Ετσι ορισαν ως ημερα καυσωνα για την Αττικη και την ευρυτερη περιοχη αυτης καθε ημερα της οποιας η ημερησια μεγιστη θερμοκρασια βρισκεται πανω απο το προηγουμενο κατωφλι.
►Η Σπυρου (2000) ορισε:
•Ως ημερα καυσωνα, καθε ημερα με ελαχιστη ημερησια τιμη του δεικτη THI(σε βαθμους Κελσιου) 21(που σημαινει οτι το 10% του πληθυσμου νιωθει δυσφορια), οπου παρατηρηθηκε αυτο σε μια περιοχη τουλαχιστον.
•Ως ακολουθια καυσωνα καθε σειρα τουλαχιστον 2 διαδοχικων “ημερων καυσωνα”, για τουλαχιστον μια περιοχη(με τις τουλαχιστον 2 ημερες καυσωνα να παρατηρουνται για μια συγκεκριμενη περιοχη κ να οριζουν την ακολουθια καυσωνα για αυτη την περιοχη).
•Ως ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ καυσωνα καθε σειρα τουλαχιστον 2 διαδοχικων “ημερων καυσωνα” η οποια παρατηρειται σε 2 τουλαχιστον περιοχες.
►Οι Βαρφη κ.α (2002) ορισαν ως επεισοδιο καυσωνα καθε περιοδο τουλαχιστον 24 ωρων που η τιμη του βιομετεωρολογικου δεικτη ΤΗΙ(temperature humidity index σε βαθμους Κελσιου) ειναι μεγαλυτερη ή ιση του 21.
►Ο Φλοκας (1981) χαρακτηρισε ως θερμο επεισοδιο για την Θεσσαλονικη καθε σειρα 2 τουλαχιστον διαδοχικων ημερων οπου η μεγιστη ημερησια θερμοκρασια ειναι μεγαλυτερη απο τη μεση μηνιαια μεγιστη θερμοκρασια αυξημενη κατα μια τυπικη αποκλιση.
►Οι Μπαλαφουτης κ Αρσενη-Παπαδημητριου (2002) ορισαν ως θερμο επεισοδιο καθε περιοδο 3 ή περισσοτερων διαδοχικων ημερων οπου η μεγιστη θερμοκρασια καθε ημερας υπερβαινει κατα 4 °C την αντιστοιχη μεση τιμη μιας περιοδου μεγαλου χρονικου διαστηματος πχ 30 ετη.
►Οι Φουντα κ.α (2004) ορισαν ως θερμο επεισοδιο καθε χρονικο διαστημα 3 τουλαχιστον διαδοχικων ημερων που η μεγιστη θερμοκρασια ημερας ειναι πανω απο 35 °C
►Οι Κατσουλης κ Χατζηαναστασιου (2005) “βρηκαν” ως “σωστο” ορισμο θερμου επεισοδιου 2 ή κ περισσοτερων ημερων αυτον για τον οποιο ισχυει:
Η μεγιστη ημερησια θερμοκρασια ειναι μεγαλυτερη κατα 10 °C, απο την αντιστοιχη(αυτων των ημερων) μεση τιμη ενος μεγαλου χρονικου διαστηματος, πχ 30ετιας.
►Οι Ζιακοπουλος κ.α (2008) αναφερουν ως ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ καυσωνα καθε περιοδο 3 τουλαχιστον διαδοχικων ημερων με μεγιστη τιμη θερμοκρασιας μεγαλυτερη ή ιση των 36.5 °C
►Συμφωνα με την γενικη γραμματεια πολιτικης προστασιας Ελλαδας καυσωνας ειναι:
Μια περίοδος τουλάχιστον 3 ημερών, όπου οι θερμοκρασίες στις πεδινές περιοχές της ηπειρωτικής χώρας ξεπερνούν τους 37 °C και η μέση ημερήσια θερμοκρασία είναι τουλάχιστον 31°C.
►Συμφωνα με τον Κολυδα καυσωνας ειναι οταν ισχυουν ολα τα παρακατω:
• H μέγιστη θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη ή ίση των 39 βαθμών Κελσίου.
• H ελάχιστη θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη των 26 βαθμών Κελσίου.
• Επικρατεί άπνοια ή ασθενείς άνεμοι και το θερμοκρασιακό εύρος είναι μικρό.
• Οι υψηλές θερμοκρασίες παρατηρούνται σε ευρεία γεωγραφική έκταση και η διάρκειά τους υπερβαίνει τις 3 ημέρες.
Καυσωνες εχουμε σχεδον καθε χρονο στην Ελλαδα μικρους ή μεγαλους αν και υπαρχουν και θερινες περιοδοι που περασαν χωρις κανενα επεισοδιο καυσωνα.
Μεγαλοι καυσωνες για την Ελλαδα ηταν ο μεγαλος καυσωνας 17 εως 20 Ιουλιου το 1973, ο μεγαλος φονικος καυσωνας του Ιουλιου του 1987, ο τρομερος Αυγουστιατικος καυσωνας 20 εως 26 Αυγουστου του 1958, οι μεγαλοι καυσωνες του Ιουνιου 2007(44.8 °C στο Θησειο στην Αττικη ρεκορ του σταθμου) αλλά και Ιουλιου του 2007(44 °C στην Μίκρα Θεσσαλονικης που αποτελει την υψηλοτερη θερμοκρασια για την Θεσσαλονικη), ο μεγαλος καυσωνας Ιουνιου-Ιουλιου 2017.
Ιδιαιτερος ηταν ο φονικος καυσωνας του 1987, που προκαλεσε 4000 νεκρους λογω βεβαια και της παρατεταμενης ζεστης(στην Αθήνα ειχαν παρατηρηθει για 8 συνεχομενες ημερες θερμοκρασιες πανω απο 41 °C), αλλά υπηρξαν τοσοι θανατοι λογω της ελλειψης κλιματιστικων μοναδων(Air Conditioning) τοτε και κυριως της ελλειψης κλιματιστικων στα νοσοκομεια οπου πεθαιναν οι ανθρωποι αφου δεν υπηρχε τροπος να εξομαλυνθει η ζεστη.
Εικονες απο τις εφημεριδες της εποχης για τον καυσωνα του 1987:
Οι θερμοκρασιες/°C στα 850 hPa για 4 απο τους μεγαλυτερους καυσωνες της Ελλαδας. Ο οριζοντιος αξονας δειχνει τις ημερες που κρατησε.
(κλικ στην εικονα για μεγεθυνση)
Οι περιοχες της Ελλαδας που εχουν τις υψηλοτερες θερμοκρασιες και βιωνουν τους μεγαλυτερους καυσωνες ειναι αυτες που σε συγκεκριμενες διαταξεις θερμων κυματων δεν εχουν επιδραση απο θαλασσιους ανεμους οπως πχ η αυρα.
Ετσι οι πιο επιρρεπεις περιοχες σε καυσωνες ειναι η Λαρισα οπου ειναι θερμη με σχεδον καθε τυπο καυσωνα αλλά κυριως με δυτικους και ΝΔ ανεμους, η Σπαρτη κυριως με ΒΔ ανεμο, το Αργος, οι Σερρες, το εσωτερικο του Λεκανοπεδιου Αττικης οπως πχ η Νεα Φιλαδελφεια, τα δυτικα της Αττικης οπως η Ελευσινα με δυτικους εως ΒΔ ανεμους, τα Τρικαλα, το Αγρινιο, η Θηβα, η Λινδος στην Ροδο με ΒΔ ανεμο.
Οι 5 μεγαλυτερες θερμοκρασιες ανα μηνα που εχουν σημειωθει στην Ελλαδα ειναι οι εξης:
►Μάιος:
+40.6 °C Αστρος Αρκαδιας στις 31/05/1988
+40.6 °C Πυργελα Αργολιδας στις 13/05/2017
+40.1 °C Αργος Αργολιδας στις 13/05/2017
+40.0 °C Λαρισα Λαρισας στις 30/05/1969
+39.8 °C Μεγαρα Αττικης <<αγνωστη ημερομηνια>>
►Ιουνιος:
+47.5 °C Νεα Φιλαδελφεια Αττικης 26/06/2007 (η τιμη αυτη ειναι απο αυτοματο σταθμο που ισως καταγραφει παραπανω. Ο Stevenson Screen της ΕΜΥ εδειξε +46.2 °C)
+46.4 °C Πυργελα Αργολιδας 26/06/2007
+46.0 °C Αστρος Αρκαδιας 26/06/2007
+45.9 °C Ηλιον Αττικης 26/06/2007
+45.8 °C Ελευσινα Αττικης 24/06/2007
►Ιουλιος:
+48.0 °C Τατόι Αττικης 10/07/1977 (που αποτελει και το πανευρωπαικο ρεκορ μεγαλυτερης θερμοκρασιας μαζι με της Ελευσινας)
+48.0 °C Ελευσινα Αττικης 10/07/1977 (που αποτελει και το πανευρωπαικο ρεκορ μεγαλυτερης θερμοκρασιας μαζι με του Τατοΐου)
+46.5 °C Λαμια Φθιωτιδας 19/07/1973
+46.2 °C Παλαιοχωρα Χανιων <<Προ 1975>>
+46.2 °C Βολος Μαγνησιας 19/07/1973
►Αυγουστος:
+47.2 °C Τρικαλα Τρικαλων 23/08/1958
+46.0 °C Σπαρτη Λακωνιας 24/08/1924
+46.0 °C Αστρος Αρκαδιας <<αγνωστη ημερομηνια>>
+45.0 °C Αλιαρτος Βοιωτιας 21/08/2006
+45.0 °C Λαρισα Λαρισας 23/08/1958
►Σεπτεμβριος:
+41.9 °C Λαρισα Λαρισας 05/09/2015
+41.6 °C Ελευσινα Αττικης 06/09/2015
+41.6 °C Μοιρες Ηρακλειου 07/09/2015
+41.3 °C Αυλιδα Ευβοιας 06/09/2015
+41.0 °C Ταναγρα Βοιωτιας 01/09/2007
+41.0 °C Λευκοχωρι Φθιωτιδας 05/09/2009
+40.9 °C Αγιοι Θεοδωροι Κορινθιας 06/09/2015
Οι μεγαλες θερμοκρασιες γενικοτερα και οι καυσωνες προερχονται παντα απο μια συνοπτικη κατασταση που ευνοει την μεταφορα θερμων αεριων μαζων στην ελευθερη τροποσφαιρα απο την Αφρικη, σχεδον παντα απο Αλγερια-Τυνησια-δυτικη Λιβυη με κατευθυνση προς τα βορειοανατολικα εως και την Ελλαδα.
Ομως μια θερμη εισβολη στα κατωτερα στρωματα δεν σημαινει απαραιτητα και πολλη ζεστη ή και καυσωνα. Για να υπαρξει πολλη ζεστη ή και καυσωνας θελει να υπαρχει και βοηθεια απο τον ηλιο. Ηλιοφανεια δηλαδη! Και αυτο συνηθως συμβαινει οταν ερθει το καταλληλο ριτζ.
Παρουσια ριτζ βεβαια δεν σημαινει παντοτε και ηλιοφανεια. Εμπειρικα στην Ελλαδα παρουσια ριτζ μεταφραζεται παντα σε ηλιοφανεια και ανεφελο καιρο οταν τα γεωδυναμικα υψη στα 500 hPa ειναι πανω απο τα περιπου 5850 μετρα. Ή ακομα και οταν ειναι χαμηλοτερα, να επικρατει απνοια ή σχετικη απνοια στις σταθμες απο 700 hPa εως 500 hPa ή να εχουμε ΒΔ κατευθυνσεις ανεμων(οι οποιες ειναι ξηρες), οποτε τοτε η πιθανοτητα νεφωσεων ειναι αμελητεα.
Οποτε παρουσια συνοπτικης διαταξης ενος ισχυρου εκτεταμενου ριτζ που εισερχεται στην Ελλαδα, εχουμε αυτοματα α) μεταφορα θερμων αεριων μαζων στα χαμηλα στρωματα της ατμοσφαιρας και β) επικρατηση ηλιοφανειας αρα θερμανση του εδαφους λογω του ηλιου και αρα και θερμανση απο το εδαφος των κατω στρωματων αερα οποτε περαιτερω αυξηση της θερμοκρασιας.
Επιπλεον υπαρξη συνθηκων ριτζ αρα και αντικυκλωνικων συνθηκων σημαινει και καθιζηση του αερα και περαιτερω αυξηση της θερμοκρασιας περιπου 1 βαθμο Κελσιου ανα ημερα λογω τετοιων συνθηκων.
Αυτες ειναι οι συνθηκες δημιουργιας καταστασης συνθηκων μεγαλης ζεστης και καυσωνα. Ομως χωρις τους καταλληλους ανεμους οι συνθηκες αυτες μετριαζονται ή και ακυρωνονται. Λογω της υπαρξης θαλασσας στο μεγαλυτερο ποσοστο της Ελλαδας, η επιδραση της σε καθε περιοχη ειναι μεγαλη αναλογως με τον επικρατουντα ανεμο. Ετσι παρουσια θαλασσιων ανεμων σε μια περιοχη, οπως πχ Μελτεμι ή αυρας κλπ, ακομα και να επικρατουν συνθηκες θερμης εισβολης και ηλιοφανειας, οι θερμοκρασιες τις περισσοτερες φορες δεν θα φτασουν σε επιπεδα καυσωνα. Αντιθετα εαν ο ανεμος ειναι ηπειρωτικος και επικρατουν συνθηκες θερμης εισβολης και ηλιοφανειας τοτε οι θερμοκρασιες εκτοξευονται.
Εαν μαλιστα οι ανεμοι ειναι καταβατικοι, δηλαδη κατα την πορεια τους συναντανε ορεινους ογκους, τοτε υφιστανται μεγαλη θερμανση κατα την καθοδο τους που μπορει να φτανει και τους 9.8 βαθμους Κελσιου θερμανση ανα 1000 μετρα καθοδου, οποτε οι περιοχες μετα που πληττουν εχουν αποτομη ανοδο της θερμοκρασιας κατα την εξτρα αυτη ποσοτητα λογω των καταβατων ανεμων.
Καθως ο πλανητης θερμαινεται διαρκως οι περιοδοι ζεστης και πολλης ζεστης αυξανονται, οπως αυξανονται και ο αριθμος των καυσωνων παροτι με μικροτερο βαθμο αφου οι ακραιες τιμες δεν παρατηρουνται τοσο ευκολα.
Το παρακατω διαγραμμα δειχνει για τον σταθμο του Θησειου του Εθνικου Αστεροσκοπειου Αθηνων, τον αριθμο ημερων ανα θερινη περιοδο οπου σημειωθηκε θερμοκρασια 37 °C ή και πανω, καθως και θερμοκρασια 40 °C ή και πανω.
Οπως φαινεται οι ημερες με τετοιες θερμοκρασιες αυξανονται.
(κλικ στην εικονα για μεγεθυνση)
Ενω το παρακατω διαγραμμα δειχνει την μεση θερμοκρασια/°C ανα καλοκαιρι για τον σταθμο του Θησειου.
Ειναι εμφανες οτι τα τελευταια 20 χρονια εχουμε παει σε ενα νεο κλιμα ως προς τις θερμοκρασιες των καλοκαιριων, μιας και η ταση αυτη ισχυει για τους περισσοτεροιυς σταθμους οχι μόνο πανελλαδικως αλλά πανευρωπαικως οποτε δεν μπορει να αποδωθει πχ η αυξηση στην οποια θερμονησιδα ή σε τοπικους παραγοντες κλπ.
(κλικ στην εικονα για μεγεθυνση)
Το ισχυροτατο ριτζ που επληξε την Ελλαδα τον Ιουνιο του 2007 και εδωσε τον μεγαλο εκεινο καυσωνα.
