Η ορεογραφια παιζει εξαιρετικο ρολο στην διαμορφωση του κλιματος και στην κατανομη των βροχοπτωσεων. Καθως οι ψηλοι αλλά και οι χαμηλοτεροι ορεινοι ογκοι και οροσειρες εμποδιζουν την ελευθερη ροη του αερα καθως και τα νεφη ωστε πολλες φορες αποτελουν ανυπερβλητο εμποδιο για αυτα, αφηνοντας τις υπηνεμες περιοχες σχετικα ή τελειως ξερες, με τα φαινομενα να παρατηρουνται στις προσηνεμες ή και στην κορυφη του βουνου. Αλλες φορες βεβαια τα φαινομενα περνανε το βουνο και πεφτουν στις υπηνεμες περιοχες.
Η προβλεψη λοιπον για το αν θα περασουν ή οχι και πόσο, τα φαινομενα βροχης ή χιονιου ή καταιγιδων ενα βουνο ή μια οροσειρα, ειναι καθοριστικης σημασιας για την προβλεψη καιρου μιας περιοχης προσηνεμης στο βουνο ή των υπηνεμων περιοχων μετα το βουνο. Και ειναι γενικα δυσκολες στην προγνωση ειδικα για βουνα που δεν ειναι πολυ ψηλα.
Μια απο τις κυριαρχες τεχνικες προβλεψης για το πως θα κινηθει ο αερας και τα νεφη οταν συναντησει ενα βουνο ειναι ο λεγομενος αριθμος Froude που ειναι μια αδιαστατη ποσοτητα και περιγραφει την ροη του αερα λαμβανοντας υποψη τα χαρακτηριστικα του ανεμου, σε σχεση και με τα χαρακτηριστικα του βουνου.
Με την τιμη του αριθμου Froude μπορουμε επισης να προβλεψουμε και εαν θα παρατηρηθουν καταβατικοι ανεμοι και πόσο ισχυροι θα ειναι αυτοι.
Η ευρεση αυτου του αριθμου ειναι δυσκολη γενικα αλλά μπορει να γινει με πχ το προγραμμα RAOB (raob.com που αποτελει και σημειο αναφορας στην προβλεψη της τυρβωδους ροης της ατμοσφαιρας(πχ CAT, HLT κλπ) οπου οι προβλεψεις του χρησιμοποιουνται και για τον ελεγχο μοντελων ως προς την αξιοπιστια προβλεψης των τυρβωδων αναταραξεων τους) που συμπεριλαμβανει ολο το προφιλ της ατμοσφαιρας ως προς την διατμηση του ανεμου, την θερμοβαθμιδα και τα χαρακτηριστικα του βουνου και υπολογιζει την τιμη του αριθμου Froude.
Χωρις την χρηση προγραμματος και παροτι η ακριβεια ειναι πολυ μικροτερη, μπορει καποιος να βρει πολυ προσεγγιστικα τον αριθμο Froude με το παρακατω διαγραμμα.
(κλικ στην εικονα για μεγεθυνση)
Το προγραμμα RAOB αναλυει ουσιαστικα την τυρβωδη ροη στην ατμοσφαιρα, μπορει να βρει εαν θα παρατηρηθουνε κυματα ορους και υπολογιζει και τον αριθμο Froude.
Οταν ο αερας περασει ενα βουνο ειναι δυνατον να δημιουργηθουνε κυματα στον αερα λογω του ορους.
Τα κυματα ορους παρατηρουνται οταν ο ανεμος υπηρπηδησει το όρος και εχουμε σχηματισμο στην υπηνεμη πλευρα του όρους ατμοσφαιρικου κυματισμου ο οποιος διαδιζεται οριζοντια σε πολυ μεγαλες αποστασεις(ακομα και 1000 χιλιομετρα) αλλά και φτανει και προς τα πανω για πολλες χιλιαδες μετρα, ακομα και 22 χιλιομετρα ψηλα προκαλωντας αναταραξεις σε αεροπλανα. Λογω δε των κυματων αυτων, οι αναταραξεις που προκαλουνται σε αεροπλανα και σε ανεμοπορους(αιωροπτερισμος κλπ) μπορει να ειναι πολυ επικινδυνες (πχ οπως περιγραφει ενας πιλιτος: “Η πιο τρομαχτικη πτηση μου.” ) αφου φτανουν σε κατακορυφες ριπες και τα 150 χιλιομετρα την ωρα!
Παρουσια αρκετης υγρασιας στις κορυφες των κυματων μπορει να σχηματιστουν (βλεπε εικονες και βιντεο) νεφωσεις τυπου φακοειδων ή κυλινδρικων νεφων ή στατικων rotor cloud τα οποια ομως μπορει και να μοιαζουν και με σωρειτες οπου ομως με προσεχτικη παρατηρηση μπορει να φανουν χαρακτηριστικα περιστροφικης κινησης μεσα τους(σωρειτες με περιστρεφομενες ξεφτισμενες ακρες) καθως και ειναι σχετικα στασιμα σε αντιθεση με τους πραγματικους σωρειτες που ταξιδευουν με τον ανεμο ψηλα.
Η παρουσια αυτων των νεφων υποδηλωνει στους πιλοτους και την υπαρξη αναταραξεων λογω κυματων ορους, δυστυχως ομως πολλες φορες δεν αναπτυσσεται νεφωση και ετσι οι διαταραχες λογω κυματων ειναι αορατες και εαν εχουμε ισχυρες ριπες των κυματων ορους ειναι και πολυ επικινδυνες.
Σε σχετικα υψηλα ορη(αλλά οχι μόνο βεβαια) παρουσια ισχυρου κυματισμου στην υπημενη πλευρα και στο εδαφος και αρκετης υγρασιας στην ατμοσφαιρα, υπαρχει σχηματισμος νεφωσης τυπου rotor cloud που ευκολα οπως ειπαμε μπορει να τα περασει κανείς για σωρειτες.
Rotor clouds:
Μπορει να μοιαζει με σωρειτη αλλά δεν ειναι. Φαινεται η περιστροφικη κινηση στις ακρες.
Rotor cloud στην 1η εικονα και σωρειτης στην 2η εικονα.
Μπορει καποιος να τα ξεχωρισει αφου στις ακρες τους εχουν χαρακτηριστικα “ξεφτισμενες” και περιστρεφομενες ακρες και δεν κινουνται οριζοντια σε αντιθεση με τους σωρειτες.
Φακοειδη νεφη.
Οι τιμες τωρα του αριθμου Froude ειναι αυτες που μας δειχνουν εαν η νεφωση/συστημα χιονιου/βροχης/καταιγιδας θα περασει ή οχι το όρος. Και ισχυουν:
•Αν Froude < 0.5 → Εχουμε μπλοκαρισμα της ροης και το κυριο μερος του υετου ή και εξ ολοκληρου πεφτει στους προσηνεμους προποδες του βουνου.
•Αν 0.5 ≤ Froude < 1 → Εχουμε μπλοκαρισμα της ροης και το κυριο μερος του υετου ή και εξ ολοκληρου πεφτει στο βουνο κυριως.
•Αν Froude = 1 → Εχουμε ελευθερη ροη του αερα και ο υετος πεφτει στην κορυφη του βουνου και λιγο πιο περα στην υπηνεμη πλευρα. Για αυτη την τιμη Froude εχουμε και την μεγαλυτερη πιθανοτητα ισχυρων καταβατικων ανεμων.
•Αν 1 < Froude < 2 → Εχουμε ελευθερη ροη του αερα και ο υετος πεφτει στην υπηνεμη πλευρα του βουνου.
•Αν Froude ≥ 2 → Εχουμε ελευθερη ροη του αερα αλλά υπαρχει διασκορπιση των νεφων και εξασθενιση των φαινομενων στην υπηνεμη πλευρα του βουνου.
Πχ εδω βλεπουμε την προβλεψη κυματων ορους απο την Παρνηθα. Βλεπουμε οτι ηταν ενα κυμα πολυ μικρου πλατους(93μετρα) και η Παρνηθα εμποδιζε το κυριο μερος του υετου να περασει(Froude=0.13<1) και το κυριο μερος του υετου επεφτε στην προσηνεμη πλευρα της, αναλογα με τους ανεμους φυσικα. Εδω ειχαμε ΒΑ ανεμους αρα το κυριο μερος επεφτε απο την βορεια πλευρα της Παρνηθας.
Ενα παραδειγμα μεγαλης πιθανοτητας δημιουργιας rotor clouds στην υπηνεμη πλευρα τη στιγμη που ο κυριος ογκος των φαινομενων υετου “κολλανε” στην προσηνεμη πλευρα.
Αριθμος Froude πολυ κοντα στην τιμη 1 αρα πιθανοι ισχυροι καταβατες ανεμοι.
Το όρος Φουτζι στην Ιαπωνια με το χαρακτηριστικο κωνικο σχημα του και τα κυματα που προκαλει συνηθως στα οποια οφειλονται και τα χαρακτηριστικα φακοειδη νεφη που το συνοδευουν πολλες φορες. Οπως προβλεπει το RAOB οι κατακορυφες ριπες των κυματων ορους θα ειναι της ταξης των 10 m/s που ειναι σχετικα υψηλες και περιπου οσο τα καθοδικα μιας καλης καταιγιδας.
Όρος Φουτζι στην Ιαπωνια με τα κλασικα φακοειδη νεφη που το συνοδευουν.
